Kelami sunnit dhe kontraverzat teologjike

James Pavlin

Çështja e kelamit është e gjerë dhe përfshin shumë tema. Në pajtim me këtë, përgjigjja ortodokse (besimdrejte) për kelamin është e ngarkuar dhe diversitive. Që të përqendrohemi në vetë thelbin e përgjigjes ortodokse, metodologjinë dhe synimet e tij, është i domosdoshëm fokusimi në disa çështje të mëdha kontestuese teologjike në Islam. Në përgjithësi, këto çështje kanë të bëjnë me natyrën e Zotit dhe cilësitë e Tij. Kjo temë inkuadron nocionet sikur të Folurit e Zotit, çka është e lidhur për besimin në jokrijueshmërinë e Kur’anit dhe vullentit të Zotit, çka është e lidhur për besimin në krijueshmërinë e botës. Pjesa e komplikuar e këtyre kontraverzave është metodologjia me të cilën shpjegohet natyra e Zotit. Mutekel-lim-ët besojnë se ajetet e Kur’anit të cilat kanë të bëjnë me atributet e Zotit duhet të komentohen nëpërmjet argumentimit të bazuar në të dëshmuarit logjik. Ky qëndrim mori formën e përkrahjes së mohimit të realitetit të atributeve, sikur është rasti me mu’tezilitët, apo të mbrojtjes së domethënies së tyre të kufizuar, sikur që është rasti me esh’aritët. Në këtë kapitull do t’i përcjellim besimet e ndryshme lidhur me cilësitë e Zotit në mënyrë që t’i kuptojmë problemet e ndryshme lidhur me kundërshtimet ndaj kelam-it në shkollat e caktuara të mendimit ortodoks islam.

Dijetarët ortodoksë islamë, duke filluar me as’habët e Pejgamberit a.s., e kanë ruajtur besimin në qartësinë e Kur’anit të bazuar në ajetin e shtatë të sures së tretë. Ky ajet thotë se Kur’ani përmban ajete të qarta legjislative, të cilat besimtarët i pranojnë pa pyetje. Ajeti, më tej, thotë se vetëm ata që kanë lajthitje në zemra dhe të cilët dëshirojnë kundërshtim përpiqen t’i komentojnë ato ajete alegorike. Nëse i vështrojmë qëndrimet e dijetarëve më të vjetër ortodoksë, do të shohim se të gjitha njoftimet në Kur’an dhe në hadithin autentik, të cilat kanë lidhje me atributet e Zotit, bëjnë pjesë në kategorinë e ajeteve të paqarta dhe alegorike. Ky besim që ka lidhje me cilësitë e Zotit është i shpjeguar me thënien e Imam Malik ibn Enesit (vd. 179/795) të cilën e shprehi si përgjigje në pyetjen për të qenurit e Zotit në Fron. Tha se ngjitja e Zotit mbi Fron është mirë e njohur, por si ka ndodhur ajo, kjo nuk është e kuptueshme, dhe se besimi në të është detyrues kurse shtruarja e pyetjeve për këtë është novotari (al-Saqa 1988). Edhe pse Imam Maliku foli për të qenurit e Zotit në Fron, pohimi i tij është i vlefshëm për të gjitha atributet e Zotit sikur që janë Të Folurit, Dija, Mëshira, Dashuria, Të Pamurit, Të Dëgjuarit ose cilat do të tjera të përmendura në Kur’an dhe hadith.
 

Përktheu: Nexhat Ibrahimi

Lexo artikullin e plotë në PDF.